Geef nu een tijdelijk basisinkomen aan elke zzp'er

De aangekondigde crisismaatregel voor zzp’ers voelt als een royaal gebaar. Maar in de praktijk is die onuitvoerbaar en ontoereikend. Er is nu een tijdelijk basisinkomen nodig voor elke zzp’er.

De crisis van 2008 is in belangrijke mate opgevangen door honderdduizenden mensen die konden ‘kiezen’ tussen werkloosheid of een onzeker bestaan als zzp’er. Nu de coronacrisis toeslaat belanden zij als eerste op de bank. De tragiek van een bestaan van verkapte dienstverbanden en verborgen werkloosheid mondt zo uit in een dramatische climax met grote persoonlijke gevolgen.

Vorig weekend dacht minister Wiebes de pijn nog hanteerbaar te maken door ons eraan te herinneren dat ondernemen gelijk staat aan risiconemen. Tegenover de royale vruchten van het ondernemerschap staan soms ook de mindere tijden van een pandemie, nietwaar? Op een andere zender legde minister Hoekstra uit dat KLM en Schiphol in een andere werkelijkheid opereren: die grote bedrijven zullen maximaal worden ondersteund.

Een paar dagen verder onderkende het kabinet gelukkig alsnog de diepe nood van velen, met indrukwekkende daadkracht. Maar het idee om het inkomen van onze zzp’ers aan te vullen tot bijstandsniveau is praktisch onuitvoerbaar. Het gaat om 1,2 miljoen mensen die nog deze maand geholpen moeten worden. Deze schaal en urgentie is ongekend. Daarom wordt de gebruikelijke vermogens- en partnertoets nu achterwege gelaten; er wordt alleen gekeken naar de actuele verdiensten van de aanvrager. Die worden aangevuld tot bijstandsniveau (circa 1000 euro per maand). Dit zal vaak niet eens genoeg zijn om de vaste maandlasten te dekken.

Het individuele maatwerk is kostbaar en praktisch onuitvoerbaar. Het is slimmer en effectiever om elke zzp’er per direct bijstand toe te kennen – of er nu geld wordt verdiend of niet. Die verdiensten factureert een gemiddelde zzp’er pas na afloop van een maand, en nog veel later worden ze pas uitbetaald door de opdrachtgever. Hoe je als zzp’er kunt aantonen dat je nú geen opdracht hebt en deze maand te weinig zult verdienen is volstrekt onduidelijk. Het wekt dan ook geen verbazing dat de minister heeft gevraagd om geduld, hij heeft tijd nodig voor de praktische uitwerking van de aangekondigde maatregel.

Het toekennen van een onvoorwaardelijke, tijdelijke bijstandsuitkering aan elke zzp’er biedt uitkomst. Deze aanvulling op het inkomen kan nog in maart worden uitbetaald. Daarmee legt het kabinet onmiddellijk een veilige bodem in het bestaan van onze zzp’ers. De bruto kosten voor de samenleving bedragen 1,2 miljard euro per maand: een fractie van de 90 miljard die Rutte achter de hand houdt, tegen minimale uitvoeringskosten. Het geld zal snel worden uitgegeven omdat veelverdienende zzp’ers een zeldzaamheid zijn. Zo sijpelt dit basisinkomen grotendeels door naar de brede economie, waardoor de netto kosten nog lager uitpakken.

Zzp’ers blijven zo verschoond van een bureaucratisch circus dat gedoemd is te mislukken. Zij kunnen zich maximaal richten op het vinden van werk en de toegenomen zorgtaken thuis. Doordat ze minder snel in financiële problemen komen blijft hun arbeidscapaciteit en ervaring beschikbaar voor de samenleving. Dit zal zich vertalen in een sneller economisch herstel nadat de Corona-uitbraak is bezworen.

Maar het belangrijkste is: het zal gewoon beter met hen gaan. Het ervaren van mededogen van de samenleving neemt stress weg en geeft hoop. Het Canadese Mincome-experiment heeft al in de zeventiger jaren laten zien dat de ontvangers van een onvoorwaardelijk basisinkomen minder psychische zorg nodig hebben. Ook daalde het ziekenhuisbezoek met 8,5%, en de bestaanszekerheid vertaalde zich niet in een lagere arbeidsparticipatie; wel in een hogere arbeidsmobiliteit en een toename van de onderwijsparticipatie.

Met een basisinkomen investeren we dus in de de reële economie, waar iedereen van ons elke dag aan deelneemt. Zonder terughoudendheid of voorbehoud steunen we 1,2 miljoen kleine zelfstandigen in onmisbare sectoren als de horeca, de bouw en de muziek. De kosten daarvan staan in schril contrast met de tientallen miljarden die de gevestigde, grote bedrijven gaan opeisen.

Meer lezen

Over het Canadese Mincome-experiment