HOE SLIJPSTOF DUURZAME OPLOSSINGEN ONTWERPT

Als ontwerpbureau zet Slijpstof creativiteit in om de wereld duurzamer te maken. Dat doen ze vooral door te doen. “We proberen snel dingen tastbaar te maken, heel snel mensen aan te zetten tot actie, in plaats van heel lang te praten en iets eerst perfect uit te denken. Het is belangrijker dat er snel resultaten zijn zodat je daarop verder bouwt, dan eerst de perfecte strategie bedenken.” We spraken hierover met de twee oprichters van Slijpstof, Ludo de Goeje en Alex Klootwijk.

Hoe zijn jullie gestart met Slijpstof?
Alex: “Het is eigenlijk ontstaan vanuit Rijkswaterstaat, daar werkten wij allebei. Toen de pandemie uitbrak, moesten we online gaan werken. De online vergaderingen vonden we super saai, dus we dachten: “Kunnen wij iets bedenken om dat leuker en effectiever te maken?” zodat je niet alleen maar praat, maar ook iets doet. We hebben allebei Industrieel Ontwerp gestudeerd, waarbij je veel met templates en post-its werkt. Vanuit die gedachte hebben we de online tool Miro gevonden. Die tool zijn we eerst gaan gebruiken in onze eigen meetings en mensen vonden dat we dit heel leuk organiseerden. Toen vroegen we ons af: “Kunnen we hier niet een bedrijf in starten?” Zo zijn we begonnen. Eerst één dag in de week, later drie dagen en nu fulltime. 

Op een geven moment merkten we dat het een succes was, maar dat onze missie (alle saaie vergaderingen de wereld uit) ons niet meer heel gelukkig maakte. We wilden meer dingen maken op gebied van duurzaamheid en daarom zijn we toen met Slijpstof, ons ontwerpbureau gestart. We gingen op zoek naar een werkplaats, want we zaten alleen maar thuis en dan ga je niet zo snel iets zagen of maken. Toen deze werkplaats op ons pad kwam dachten we: laten we het maar proberen. Dan zien we wel wat we gaan maken.”

Ludo: “We hadden toen eigenlijk al ons motto: ‘denken door te doen.’ Gewoon een werkplaats nemen en gewoon beginnen. Dat ‘doen’ is belangrijk voor ons. We proberen snel dingen tastbaar te maken, heel snel mensen aan te zetten tot actie, in plaats van heel lang te praten en iets eerst perfect uit te denken. Het is belangrijker dat er snel resultaten zijn en dat je daarop verder bouwt, dan de perfecte strategie uit te denken. Wij proberen dat ook een beetje met deze ruimte uit te stralen, dus snel iets tastbaar maken of iets visualiseren. Dat doen we in onze sessies ook, we laten mensen werken in plaats van dat wij vertellen en zij maar moeten luisteren.”

Jullie zijn dus vooral praktisch bezig?
Ludo: “Ja, maar dan wel met intellectuele dingen. Want het zijn vaak ingewikkelde vraagstukken waar allerlei belangen meespelen en het antwoord niet altijd vooraf duidelijk is. Daarom is het ook belangrijk om het tastbaar te maken en vanuit daar verder uit te diepen wat het probleem is. We zijn dus een ontwerpbureau, we ontwerpen oplossingen voor duurzaamheid.”

Met wat voor vraagstukken krijgen jullie te maken?
Alex: “Met afval bijvoorbeeld, dat is in veel gemeenten een probleem. De hoeveelheid is een probleem, maar ook de scheiding van afval en hoe je die materialen kunt hergebruiken. Dit soort vraagstukken zijn ook politiek gevoelig, want er komen contracten van leveranciers en recyclingbedrijven bij, dus je kunt daar niet zomaar tussenkomen.”

Ludo: “Daarnaast is er bijvoorbeeld een wethouder mee bezig is en die wilt geen gezichtsverlies lijden door een ‘mislukte’ pilot. Wij proberen mensen aan te zetten om te experimenteren en dingen te proberen. Dat kan best gevoelig liggen in de politiek. Als een experiment ‘mislukt’ zien zij dat als gezichtsverlies, terwijl voor ons een mislukt experiment niet bestaat, dat is gewoon de uitkomst. Daar leren wij van. Het is daarom ook niet makkelijk om dit soort projecten aan een gemeente te verkopen. Ze moeten bereid zijn om daarin mee te gaan, in onze werkwijze en om een experiment te doen waarvan de uitkomst onzeker is.”

Opdrachtgevers als een gemeente willen dus van te voren weten wat het resultaat is?
Ludo: “Ja, vaak wel. Bij dit project bijvoorbeeld had de opdrachtgever twijfels, omdat ze niet precies wisten wat de uitkomst zou worden. Daarom hebben we het toen opgeknipt in drie fases: in de eerste fase doen we alleen analyse en framing. Dat is heel onschuldig en behapbaar want dan doen we alleen nog maar onderzoek, we maken dus nog niets publiek.

Alex: “In de tweede fase gaan we pas concepten bedenken. Daar moeten ze dus eerst ‘ja’ tegen zeggen, dan pas gaan we een pilot starten en een prototype maken. Op die manier knippen we het hele proces op in drie fases omdat de opdrachtgever het anders te riskant vond om het in één keer te doen. Omdat je niet weet wat er uitkomt. Op deze manier is het een stuk behapbaarder.”

Ludo: “Eigenlijk verkopen wij een proces waar wij heel erg in geloven. Gebaseerd op design thinking. Het gaat uit van dingen maken en een probleem heel goed uitdiepen. Een opdrachtgever wil heel erg graag een resultaat inkopen, en daar wringt de schoen vaak. Wij zouden onszelf ontzettend in de voet schieten als wij een resultaat zouden verkopen, omdat we juist weten dat gedurende het proces pas duidelijk wordt welke richting het opgaat.

We kunnen wel zeggen dat we een installatie maken om bewoners te overtuigen hun afval te scheiden, maar dan komen we er halverwege achter dat de bewoners het wel willen scheiden, maar tegen een andere drempel aanlopen. Dan werkt het dus niet. Bij gemeenten gaat dat nog vaak mis. Ze maken een aanname over wat het probleem is, en gaan dat vervolgens oplossen. Terwijl het probleem dan uiteindelijk iets anders blijkt te zijn.”

Hebben jullie een voorbeeld van een vraagstuk dat jullie hebben kunnen oplossen?
Ludo: “De SDG Blokken bijvoorbeeld kwamen voort uit een Makers Platform Challenge, dat is één van de manieren waarop wij aan acquisitie doen. Dat zijn challenges die worden neergezet door overheden of bedrijven waar je je voor kunt inschrijven. Het is een soort ontwerpvraagstuk, bedrijven sturen dan hun pitch in waaruit de beste worden gekozen en in de tweede ronde wordt er een winnaar gekozen. Dit is de eerste keer dat wij meededen en we hebben ook meteen gewonnen. In deze challenge vroegen ze een manier om inkopers van de Provincie Overijssel wat meer te betrekken in duurzaam inkopen. Dat is een manier van denken. Het gaat dan niet alleen maar om duurzame dingen inkopen, maar o, überhaupt heel anders nadenken over inkopen zoals: koop ik wel de juiste dingen? Wij kwamen toen met het concept van de blokken. Deze hebben wij gekoppeld aan de SDG’s en daaromheen een workshop gefaciliteerd. Het was een open vraagstuk, waardoor we de ruimte hadden om echt een fysieke ruimte te creëren, dus de blokken functioneren zowel als verwijzing maar ook als zitje.

We hebben vijf sessies gehouden met een heel brede groep mensen, niet alleen inkopers maar ook bijvoorbeeld projectmanagers en facilitair medewerkers. Om zo iedereen te laten nadenken over hoe je een visie kunt omzetten naar concrete duurzame acties.” 

Wat is jullie toekomstdroom?

Ludo: Met die vraag houden we ons op dit moment veel bezig. Ik denk niet dat wij echt een ambitie hebben in de zin van een bepaalde groei of het aannemen van werknemers bijvoorbeeld. Bij ons is impact het belangrijkste. Alles wat daarvoor nodig is, is slechts een middel. Of we nu tien werknemers, twee of nul nodig hebben, wel of geen werkplaats: dat is allemaal secundair. Dus we hebben niet echt een stip aan de horizon als in: we willen 10.000 producten verkopen. Impact is het belangrijkste.