Op de woningmarkt geldt het recht van de rijkste

Opeens thuisloos

Het is een scenario dat ik mij niet had voorgesteld; na elf jaar in Amsterdam te hebben gewoond, ben ik opeens ‘thuisloos’. En blijkt het vinden van een nieuw huis uitzichtloos.

Ik heb een baan en stabiel inkomen, negen jaar opgebouwde wachttijd voor een sociale huurwoning en een sociaal netwerk in Amsterdam. Ik heb mijzelf ontwikkeld en ingezet voor de stad. Maar ik heb geen dik salaris of ouders met kapitaal. En dus blijk ik de sjaak.

Een troostende én alarmerende gedachte: ik ben lang niet de enige in deze situatie. Hoe kan dat? En wat kunnen we daaraan doen?

Zonder kapitaal geen kans op de woningmarkt

Eén recht overheerst op de woningmarkt: het recht om geld te maken met geld. Huizen zijn investeringen geworden in plaats van plekken om te wonen.

Dus duwen investeerders starters van de woningmarkt en moeten deze starters vervolgens voor veel meer geld woningen van de investeerders huren. Als deze investeerders niet liever voor nóg meer geld aan toeristen verhuren.

Het gebrek aan middenhuur (€720-1000 p.m.) blokkeert doorstroom uit de sociale huur en houdt scheefwonen in stand: 500.000 sociale huurwoningen worden bewoond door mensen die te veel verdienen om recht te hebben op zo’n woning. Middenhuur aan de markt overlaten is simpelweg ondoordacht; want waarom zou je als commerciële partij minder geld vragen als het ook meer kan zijn?

Voor woningcorporaties is sociale huur de prioriteit. Tegelijkertijd verkopen woningcorporaties sociale huurwoningen. Om stijgende belastingen te betalen, risicovol gedrag van andere woningcorporaties te dekken en nieuwe bouwplannen uit te voeren. Of om de Maserati van de baas te sponsoren natuurlijk. Waardoor ik met negen jaar wachttijd nog altijd nergens ben.

De sleutel ligt in het midden

De woningmarkt van vandaag heeft te weinig met wonen te maken. Politieke maatregelen hebben hieraan bijgedragen. Dus kunnen politieke maatregelen nu ook worden ingezet om de markt weer bewoonbaar te maken.

Een eerste poging is de recente afschaffing van de ‘markttoets’, waardoor het voor woningcorporaties makkelijker wordt om middenhuurwoningen aan te bieden. De ‘markttoets’ maakte het verplicht om eerst te onderzoeken of er écht geen commerciële partij te porren was voor een middenhuur-bouwproject, voordat corporaties aan de beurt waren. De uitwerking was dat er nauwelijks meer middenhuur werd gebouwd. Terwijl juist middenhuur de druk op de woningmarkt verlaagt en de doorstroom uit sociale huur vergroot.

De versoepelde woonwet kan een succes zijn, als deze niet ten koste gaat van het aanbod van sociale huurwoningen. Waarvoor de wachttijd al op kan lopen tot wel 30 jaar (!). Een win-winsituatie kan ontstaan wanneer het voor corporaties aantrekkelijk wordt gemaakt om de extra inkomsten uit de middenhuur te investeren in nieuwe sociale huurwoningen. Om te waarborgen dat nieuwe middenhuurwoningen ook middenhuur blijven, is een grens aan de jaarlijkse huurstijging nodig. In bijvoorbeeld Berlijn is al een ‘huurplafond’ ingesteld.

Prioriteit voor wonen

Wonen moet weer prioriteit krijgen boven winst. Voormalig ‘Minister van Wonen’ Stef Blok gebruikte zijn termijn om zoveel mogelijk buitenlandse beleggers te lokken naar de Nederlandse woningmarkt. Deze wervingssite is daarvan het levende bewijs. Nederlands belastinggeld wordt dus gebruikt om investeerders te trekken, waardoor starters het moeilijk krijgen. Dit absurde plaatje moet compleet worden omgedraaid: steun starters en weer investeerders juist van de markt.

Ook gemeenten kunnen sturen door sociale en middenhuur-bouwprojecten voorrang te geven op het duurdere segment. En als onderdeel hiervan extra grond beschikbaar te stellen voor zelfbouw-woningcoöporaties (dat is wat anders dan een ‘woningcorporatie’). Een zelfbouw-woningcoöperatie is een collectief van huurders dat gemeenschappelijk woningen bouwt. Deze woningen zijn én blijven eigendom van de coöperatie. Waar de huurders zélf de baas zijn. Doordat de woningen geen privé-eigendom kunnen worden, worden ze permanent van de markt gehaald. Zo blijven ze beschermd als betaalbare plekken om te wonen.

Het is een illusie dat markt en politiek los van elkaar staan. Of dat marktwerking de problemen op de woningmarkt gaat oplossen. Het ís een politieke keuze om extra rijkdom voor enkelingen boven woonrecht voor allen te plaatsen. Laten we kiezen dit om te draaien.

Meer lezen

Zo werkt het bij wooncoöperaties:
De Warren
De Nieuwe Meent

Leer meer over middenhuur bij Platform Middenwonen